แผนการบริหารราชการแผ่นดิน

         ที่มาของ “ แผนการบริหารราชการแผ่นดิน” ซึ่งเกิดขึ้นจาก พ.ร.ฎ.เกี่ยวกับการบริหารกิจการบ้านเมืองที่ดี พ.ศ.2546 มาตรา 13 และมาตรา 14 ที่กำหนดให้คณะรัฐมนตรีต้องจัดให้มี แผนการบริหารราชการแผ่นดิน ครอบคลุมระยะเวลา 4 ปีของการบริหาร ราชการของคณะรัฐมนตรี

โดยนำนโยบายของรัฐบาลที่แถลงต่อรัฐสภามาดำเนินการให้สอดคล้องกับแนวนโยบายพื้นฐานแห่งรัฐตามบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย และแผนพัฒนาประเทศด้านต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง    

นอกจากนี้ ในมาตรา 15 กำหนดว่า    เมื่อมีการประกาศใช้บังคับแผนการบริหารราชการแผ่นดินแล้ว ให้สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา และสำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรีร่วมกันพิจารณาจัดทำ แผนนิติบัญญัติ  โดยมีรายละเอียดเกี่ยวกับ กฎหมายที่จะต้องจัดให้มีขึ้นใหม่ หรือกฎหมายที่ต้องแก้ไขเพิ่มเติมหรือยกเลิก เพื่อให้สอดคล้องกับแผนการบริหารราชการแผ่นดิน

และในมาตรา 16 นั้น ได้กำหนดเพิ่มเติมให้ส่วนราชการต้องจัดทำ แผนปฏิบัติราชการ ของตน โดยจัดทำเป็นแผน 4 ปี และแผนปฏิบัติ ราชการประจำปี ซึ่งจะต้องสอดคล้องกับแผนการบริหารราชการแผ่นดินด้วย

แผนการบริหารราชการแผ่นดินคืออะไร ?

               การจัดทำแผนการบริหารราชการแผ่นดินนั้น เป็นการดำเนินการที่สอดคล้องกับแนวคิดของระบบการเมืองการปกครอง ในระบบประชาธิปไตยโดยมุ่งเน้นให้คณะรัฐมนตรี หรือผู้บริหารราชการแผ่นดินฝ่ายการเมือง แสดงภาวะผู้นำเพื่อทำหน้าที่ในการกำหนดนโยบาย วางยุทธศาสตร์ และกำกับดูแล ควบคุมให้ฝ่ายราชการประจำทำหน้าที่รับผิดชอบในการนำไปปฏิบัติให้บรรลุผล

ดังนั้น แผนการบริหารราชการแผ่นดิน จึงเป็น แผนยุทธศาสตร์ของรัฐบาล ( government strategic plan) ที่แสดงวิสัยทัศน์และทิศทางการทำงานของรัฐบาลในช่วงระยะเวลา 4 ปี ตามกรอบแนวทางที่ได้แถลงนโยบายไว้ต่อรัฐสภา และแนวนโยบายพื้นฐานแห่งรัฐตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย ซึ่งถือเป็นความรับผิดชอบร่วมกันของคณะรัฐมนตรีในการบริหารปกครองประเทศ โดยมีรายละเอียด ดังนี้

การจัดทำแผนบริหารราชการแผ่นดินจึงเป็นประโยชน์สำหรับเป็นแม่บท หรือการอ้างอิงในการบูรณาการเพื่อถ่ายทอดลงไปยังระดับพื้นที่ (area-based approach) และระดับกระทรวง (functional-based approach) เพื่อช่วยให้การบริหารราชการแผ่นดินเกิดความสอดคล้องและเชื่อมโยงกันในทุกมิติ และทุกระดับ โดยการถ่ายทอดลงไปยังระดับพื้นที่ และระดับกระทรวงนั้น จะแบ่งเป็น

ทั้งนี้ยุทธศาสตร์ในระดับพื้นที่และกระทรวงนั้น จะต้องนำเสนอต่อคณะรัฐมนตรีเพื่อให้ความเห็นชอบ โดยจะกำหนดรายละเอียดเพิ่มเติมเกี่ยวกับประเด็นวาระเฉพาะ (area/functional agenda) หรือผลงานหลัก (key result areas) ที่ต้องการมุ่งเน้นหรือให้ความสำคัญ ตัวชี้วัด และค่าเป้าหมาย แผนผังยุทธศาสตร์ของตนที่สอดคล้องกับแผนการบริหาราชการแผ่นดิน

นอกจากนี้ แผนการบริหารราชการแผ่นดินยังเป็นประโยชน์ในการจัดวางแผนนิติบัญญัติ (legislative program) แผนการเงินการคลังของรัฐบาล โดยเฉพาะการประมาณการเกี่ยวกับรายรับ-รายจ่ายล่วงหน้าในระยะปานกลาง (medium-term forward estimation) และการจัดทำงบประมาณรายจ่ายประจำปีของส่วนราชการและหน่วยงานของรัฐด้วย

สรุปแล้วแผนการบริหารราชการแผ่นดินนั้น เป็นเครื่องมือสมัยใหม่ที่จะช่วยให้รัฐบาลสามารถบริหารปกครองประเทศในเชิงรุกได้อย่างเป็นระบบ เกิดการบูรณาการการเชื่อมโยง ซึ่งจะช่วยให้เกิดพลังและสามารถขับเคลื่อนการทำงานของภาครัฐให้เป็นไปในทิศทางเดียวกันมากขึ้น

แผนการบริหารราชการแผ่นดินจะเป็นเสมือนกรอบแม่บทในการถ่ายทอดนโยบายและยุทธศาสตร์ของรัฐบาลไปสู่การปฏิบัติ ทั้งในระดับพื้นที่ (กลุ่มจังหวัด/จังหวัด) และระดับกระทรวง ทบวง กรมต่าง ๆ รวมถึงการจัดสรรทรัพยากร (เงิน/คน) ตลอดจนการติดตามตรวจสอบและประเมินผลการบริหารราชการแผ่นดิน

ขั้นตอนในการจัดทำแผนบริหารราชการแผ่นดิน ซึ่งเป็นไปตามหลักการสำคัญในระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการจัดทำแผนการบริหารราชการแผ่นดิน พ.ศ. 2547 ได้แก่

1. เมื่อคณะรัฐมนตรีพ้นจากตำแหน่ง ให้มีคณะกรรมการ 2 คณะ คือ คณะกรรมการจัดทำรายงานสรุปสภาวะของประเทศ และ คณะกรรมการรวบรวมข้อมูล
    
2. ให้ปลัดกระทรวงจัดทำรายงานสรุปผลการปฏิบัติราชการของกระทรวง และรวบรวมข้อมูลตามที่คณะกรรมการรวบรวมข้อมูลกำหนด ส่งให้คณะกรรมการรวบรวมข้อมูล ซึ่งถ้าจำเป็นจะกำหนดให้หัวหน้าส่วนราชการระดับต่ำกว่ากระทรวง/จังหวัดต้องจัดทำรายงานและรวบรวมข้อมูลส่งด้วยก็ได้
    
3. ในการจัดทำแผนการบริหารราชการแผ่นดิน ให้เลขาธิการคณะรัฐมนตรีเป็นประธาน เว้นแต่นายกรัฐมนตรีจะสั่งเป็นอย่างอื่น และให้นำข้อมูลจากคณะกรรมการรวบรวมข้อมูลมาประกอบการพิจารณา โดยต้องจัดทำร่างแผนการบริหารราชการแผ่นดินให้แล้วเสร็จและเสนอนายกรัฐมนตรีภายใน 30 วัน นับแต่วันที่คณะรัฐมนตรีแถลงนโยบายต่อรัฐสภา ซึ่งเมื่อนายกรัฐมนตรีให้ความเห็นชอบแล้ว ให้เสนอคณะรัฐมนตรีพิจารณาต่อไป จากนั้นเมื่อผ่านความเห็นชอบของคณะรัฐมนตรีแล้ว ให้ประกาศในราชกิจจานุเบกษา
    
4. ให้สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา และสำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี ร่วมกันจัดทำแผนนิติบัญญัติ เพื่อเสนอคณะรัฐมนตรีให้ความเห็นชอบภายใน 120 วัน นับแต่วันที่แผนการบริหารรราชการแผ่นดินประกาศในราชกิจจานุเบกษา ทั้งนี้ ในการพิจารณาให้ทั้ง 2 หน่วยงานประชุมร่วมกันโดยมีรองนายกรัฐมนตรีที่นายกรัฐมนตรีมอบหมาย เป็นประธานการประชุม
    
5. ส่วนราชการจะต้องแจ้งให้สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกาทราบถึงความจำเป็น ที่สมควรร้องขอให้รัฐสภาพิจารณาร่างพระราชบัญญัติ หรือร่างพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญที่รัฐสภายังไม่ได้ให้ความเห็นชอบ ภายใน 30 วันนับแต่วันที่อายุของสภาผู้แทนราษฎรสิ้นสุดลง หรือมีการยุบสภาฯ รวมทั้งกรณีที่จำเป็นต้องจัดให้มีกฎหมายใหม่ แก้ไข หรือยกเลิกกฎหมาย ที่อยู่ในความรับผิดชอบ เพื่อให้เป็นไปตามแผนการบริหารราชการแผ่นดิน
    
6. ให้ส่วนราชการจัดทำแผนปฏิบัติราชการ 4 ปี และแผนปฏิบัติราชการประจำปี ภายในเวลาที่กำหนด และในระหว่างการปฏิบัติตามแผนการบริหารราชการแผ่นดิน ถ้าคณะรัฐมนตรีมีมติให้ปรับแผนการบริหารราชการแผ่นดิน เพื่อให้เหมาะสมกับนโยบายของรัฐบาล หรือให้สอดคล้องกับสถานการณ์ที่เปลี่ยนแปลงไป ให้ส่วนราชการที่รับผิดชอบเกี่ยวกับการจัดทำแผนการบริหารราชการแผ่นดิน ดำเนินการแก้ไขแผนฯ ให้เป็นไปตามมติคณะรัฐมนตรี และให้สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรีแจ้งให้ส่วนราชการที่เกี่ยวข้องดำเนินการแก้ไขแผนนิติบัญญัติ และแผนปฏิบัติราชการให้สอดคล้องกับแผนการบริหารราชการแผ่นดินที่แก้ไขด้วย
   

สำนักงาน ก.พ.ร. ได้ร่วมกับ สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี และสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ จัดการประชุมเชิงปฏิบัติการเพื่อจัดทำแผนการบริหารราชการแผ่นดิน ขึ้น ณ ทำเนียบรัฐบาล โดยเชิญหัวหน้าส่วนราชการและผู้ว่าราชการจังหวัดเข้าร่วม เพื่อระดมความคิดเห็น และข้อเสนอแนะต่าง ๆ เพื่อจัดทำแผนการบริหารราชการแผ่นดินที่สอดคล้องกับนโยบายของรัฐบาลในวันที่ 26 – 27 มีนาคม 2548

ในช่วงเช้า พ.ต.ท. ทักษิณ ชินวัตร นายกรัฐมนตรี ได้ชี้แจงนโยบายต่อคณะรัฐมนตรี หัวหน้าส่วนราชการ ผู้ว่าราชการจังหวัด และผู้แทนจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ณ ตึกสันติไมตรีหลังนอก ทำเนียบรัฐบาล โดยสรุปได้ดังนี้

นายกรัฐมนตรีกล่าวถึง หลักคิดในการบริหารราชการ ว่า จะต้องยึดประชาชนเป็นศูนย์กลาง บริหารราชการให้เกิดประสิทธิภาพ ใช้จ่ายเงินอย่างคุ้มค่า เพื่อให้เกิดประโยชน์ประโยชน์สูงสุดต่อประเทศชาติและประชาชน ซึ่งทุกภาคส่วนจะต้องร่วมกันทำหน้าที่ ทำงานเป็นทีม และรับฟังความคิดเห็นจากภายนอก ไม่ใช่ใช้ความคิดของตนเพียงฝ่ายเดียว ทั้งนี้ จะต้องไม่มีเส้นแบ่งเขตองค์กร ( border line) ที่เข้มเกินไปจนไม่สามารถทำงานร่วมกันได้ แต่จะต้องทำให้เกิดการประสานงานที่ดี และการทำงานร่วมกันโดยไม่ต้องกังวลเรื่องเส้นแบ่งเขต ไม่ยึดติดว่าเป็นงานของกระทรวงใดกระทรวงหนึ่ง แต่รับผิดชอบร่วมกันเพื่อเป้าหมายสูงสุด คือ ทำให้ประชาชนมีความสุข

อีกกิจกรรมหนึ่งซึ่งเป็นหลักของการจัดประชุมครั้งนี้ก็คือ การประชุมกลุ่มย่อย 8 กลุ่ม ซึ่งแบ่งตามยุทธศาสตร์หลักของรัฐบาล 8 ยุทธศาสตร์ เพื่อหารือร่วมกันในการจัดรายละเอียดของแผนการบริหารราชการแผ่นดินในแต่ละประเด็นยุทธศาสตร์ ทั้งในเรื่องของเป้าประสงค์เชิงยุทธศาสตร์ ตัวชี้วัด เป้าหมาย กลยุทธ์หลัก รวมทั้งผู้รับผิดชอบ ทั้งเจ้าภาพหลัก เจ้าภาพรอง และเจ้าภาพร่วม โดยมีรองนายกรัฐมนตรี และรัฐมนตรีที่รับผิดชอบดูแลในแต่ละยุทธศาสตร์เป็นประธานการประชุม เมื่อวันที่ 26 มีนาคมที่ผ่านมา

และหลังจากที่ได้ประชุมหารือเสร็จสิ้นแล้ว ในวันที่ 27 มีนาคม 2548 ก็ได้มีการนำเสนอผลที่ได้จากการประชุม โดยส่วนราชการที่ทำหน้าที่เป็นฝ่ายเลขานุการของแต่ละประเด็นยุทธศาสตร์เป็นผู้นำเสนอ โดยมี รองนายกรัฐมนตรีสมคิด จาตุศรีพิทักษ์ และรองนายกรัฐมนตรีวิษณุ เครืองาม เป็นประธาน ซึ่งในเบื้องต้นนั้น สรุปประเด็นคร่าวๆ ได้ดังนี้

สำหรับสิ่งที่ ต้องดำเนินการต่อไปหลังจากนี้คือ